Bu yazı Romatolog Dr. Selda Öktem tarafından kaleme alınmıştır. Herkesin anlayabilmesi amacıyla basitleştirilmiş ve sadeleştirilmiştir.
Dev Hücreli Arterit – Temporal Arterit özellikle ve öncelikle yaşlıları etkiler. Orta çaplı elastik damarları etkiler. “Temporal arterit” olarak da isimlendirilir ancak bu dar kapsamlı bir isimlendirme olduğu için eskisi kadar sık kullanılmaz.
Aorta ve ondan ayrılan ana dalların biraz daha uzak mesafelerini tutar. Klasik olarak denilebilir ki; Takayasu arteriti kalbe daha yakın olan ilk çıkış bölgelerini tutarken DHA biraz daha uzak uç damarları etkiler… Yine klasik bilgi beyinin tamamen içine giren damarlardan ziyade beynin dış tarafındaki damarları etkiler.
Dev Hücreli Arterit – Temporal Arterit vakalarının önemli bir bölümünde polimiyaljia romatika (PMR) olarak isimlendirilen bir klinik tablo beraber görülür. Eş zamanlı görülebildiği gibi, daha sonradan da tabloya eklenebilir. PMR omuz, boyun ve kalça bölgelerinde şiddetli kas ağrısı, tutukluk, gece ağrısı ve sabah tutukluğu gibi yakınmalarla kendini gösterir. Ağrıya rağmen güçsüzlük yoktur. Her Dev Hücreli Arterit – Temporal Arterit vakası PMR yakınmaları açısından, her PMR tanısı almış kişi de DHA’de görülen ekstra yakınmalar açısından sorgulanmalıdır.
Kadınlarda daha sık olarak görülür. Ailesinde DHA görülen kişiler toplumdaki diğer kişilere göre daha fazla risk altındadır. Bazı enfeksiyon ajanları, kimyasal maddeler vb. suçlanmıştır.
Genellikle başlangıç yaşı 50 yaşın üstündedir. O yaşlarda boyun, omuz ve kalça ağrıları normal kabul edildiği için hekime gidiş gecikebilir. Eklemlerde belirgin bir iltihaplanma az görülür. Yani deforme edici bir artrit olmaz.
Bu yakınmalara ek olarak yeni başlamış şiddetli baş ağrısı tipiktir. Olguların 2/3’ünde görülür. Lokalize bir ağrıdır. Bazen şakaklarda, bazen enseye yakın olabilir. Zonklayıcı, keskin ve bazen süreklidir. Bilinen basit ağrı kesicilerle geçmez. Kısa süre sonra yeniden başlar.
Saç derisi hassastır, saç tarama ile bile baş ağrısı tetiklenir. Yemek yerken çiğneme esnasında çenede ve dilde uyuşma olur.
Hastaların yarısında görme sorunlarıyla karşılaşılır. Görme bulanıklığı, çift görme, konjuktivit, ışık çakmaları ve geçici bazen de kalıcı ani görme kaybı yaşanabilir. Tanı konamamış ileri evre vakalarda görme kaybını düzeltmek mümkün olmayabilir.
Bazen akut işitme kaybı, şiddetli vertigo ve Meniere (hareket hastalığı) sendromuna neden olabilir.
Hastaların dörtte birinde karaciğer etkilenebilir. ALP (alkalen fosfataz) yükselmesi tipiktir. Karaciğer biyopsisinde inflamasyon, hücre nekrozu (ölümü) ve granülomlar görülebilir.
Tanıda kullanılan laboratuar testleri özgün değildir. Sedimentasyon, CRP, lökosit değerleri yüksektir. Ancak %10 vakada bu testlerin bile normal çıkabileceği unutulmamalıdır.
Hem PMR hem de Dev Hücreli Arterit – Temporal Arterit tedavisinde kullanılması gereken ilk ilaç kortizondur. PMR yakınmaları kortizona oldukça hızlı yanıt verir. Çene ve dil uyuşması, baş ağrısı, saç derisinde duyarlılık gibi yakınmalar ise biraz daha geç iyileşir.
Hastada görme sorunları varsa daha yüksek doz kortizon kullanılması gereklidir. İyi bir kortizon tedavisi ile görme kaybının önüne geçilebilir.
Hastada DHA varsa kortizona ek olarak mutlaka immunsupresif (bağışıklık baskılayıcı) ilaçlar kullanmak şarttır. Kortizon dozunu azaltmada ve alevlenmeleri kontrol etmede çok yararlı tedavi ajanlarıdır.
Süresi ve dozu hastalığın kliniğine göre değişir. Ama kısa süreli tedaviler, dozu hızlı azaltmak ve düşük dozlar hastalığın nüksüne ve sık sık alevlenmesine neden olur.